Kazachstan kiest 10 januari een nieuw parlement. Het is de achtste democratische verkiezing sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 en de daaropvolgende onafhankelijkheid. Vijf partijen dingen tijdens het tv-debat op 30 december om de stem van de Kazachse burger. De economie en democratisering zijn de belangrijkste agendapunten.
Kazachstan, met 2.724.902 vierkante meter het negende grootste land ter wereld, schrijft verkiezingen uit voor het parlement. De eerste president van de Republiek Kazachstan, Noersultan Nazarbayev, trad in 2019 af en werd opgevolgd door Kassym-Jomart Tokayev. De Kazachen kunnen met hun stem bepalen welke partijen de komende vijf jaar de Majilis (Tweede Kamer) bezetten. Er nemen vijf partijen deel. Stemmen gebeurt analoog, met toepassing van strikte corona-veiligheidsmaatregelen.
Uiteenlopende partijprogramma’s
De vijf partijen leggen in hun programma’s veel nadruk op economisch herstel na de coronacrisis, maar doen hun best zich daarnaast duidelijk te profileren. Regeringspartij Nur Otan richt zich op het verbeteren van de levenskwaliteit van burgers, gezondheidszorg en het sociale vangnet. De op Europa gerichte Ak Zhol-partij spreekt zich uit over de hervorming van de Kazachse politiek, bijvoorbeeld door het parlement en het volk meer zeggenschap te geven.
De (van oorsprong communistische) Volkspartij van Kazachstan zet zich in voor de beschikbaarheid en kwaliteit van onderwijs en medicijnen en wil de pensioenleeftijd verlagen naar zestig jaar. De ecosocialistische Adal wil een waardig leven voor alle burgers, ondernemerschap als basis van een succesvolle staat en een betere agro-industrie voor voedselzekerheid. Tot slot maakt landbouwpartij Auyl zich hard voor een hogere levensstandaard op het platteland en betere infrastructuur, zodat de productiviteit omhoog kan ten gunste van het land.
Jonge democratie
De Republiek Kazachstan heeft een relatief jonge democratie. De eerste regering werd gekozen in 1995 en sindsdien maakt het land democratisch belangrijke stappen, grotendeels onder leiding van voormalig president Noersultan Nazarbayev. Hij boekte onder meer vooruitgang op economisch gebied, met het in stelling brengen van de nieuwe zijderoute en het mede-oprichten van de Euraziatische Economische Unie. Politiek was Nazarbayev verantwoordelijk voor de sluiting van de testgebieden van nucleaire wapens en heeft hij veel betekend in het oplossen van internationale geschillen.
President Tokayev voerde onlangs een aantal belangrijke wetten door om de democratie te versterken. Onder het credo van ‘verschillende meningen – één natie’ paste hij regelgeving aan, onder andere voor het toestaan van aangekondigde vreedzame protesten, het halveren van de registratiedrempel van een nieuwe politieke partij (van 40.000 naar 20.000 leden) en voor een verplicht quotum van 30 procent vrouwen en jongeren op lijsten van verkiezingspartijen. “Het land overwint de angst voor een alternatieve mening”, aldus Tokayev.
Economische crisis
Het nieuwe parlement staat geen gemakkelijke taak te wachten. Net als andere landen is Kazachstan hard getroffen door de coronapandemie. De regering heeft dan wel een stimuleringspakket op touw gezet, maar volgens de Wereldbank kan de economische groei pas herstellen nadat de pandemie is verdwenen. Volgens de organisatie groeide het bruto binnenlands product (bbp) in 2019 met vierenhalf procent. Over 2020 krimpt deze naar schatting met drie procent.
President Tokayev zei tijdens het afkondigen van de verkiezingen half november: “De ernstige economische crisis als gevolg van de pandemie heeft veel landen getroffen en een negatieve invloed gehad op de hele wereldeconomie. In deze uitdagende tijden moet Kazachstan effectieve anticrisismaatregelen nemen om te zorgen voor duurzame economische ontwikkeling, sociaal welzijn van onze burgers en om de welvaart van de mensen te verbeteren. Ik moedig alle burgers dan ook aan om te komen stemmen op 10 januari.”
Wettigheid en transparantie
Momenteel heeft de Nur Otan-partij een meerderheid van 84 afgevaardigden in de Majilis, de Ak Zhol en de Communistische Volkspartij hebben elk zeven afgevaardigden. Of de coronacrisis voor verschuivingen zal zorgen is moeilijk te zeggen, maar de president belooft hoe dan ook toe te zien op een eerlijk verloop van de verkiezingen en heeft elf internationale organisaties uitgenodigd te komen observeren, waaronder de OVSE Parlementaire Vergadering, het CIS Uitvoerend Comité en CSTO.
Naast het parlement worden 10 januari lokale overheden gekozen. Dat gebeurt voor het eerst op basis van partijlijsten, die volgens Tokayev ‘partijen in staat zullen stellen hun positie in het politieke systeem van het land te versterken’.